Theoloog des Vaderlands Kees van Ekris reflecteert op zijn programma van “Theologie voor het oprapen” en wat hij daarvan heeft geleerd over de theologie. 

Het project dat ik als Theoloog des Vaderlands ontwikkeld heb, heet ‘Theologie voor het oprapen’. Gedurende dit jaar bezoek ik 10 enerverende plekken in onze cultuur. Ik volg steeds één iemand die daar werkt of van die plek houdt, ik lees wat zij of hij leest, interview, observeer en reflecteer ter plekke. Ik ben 10 keer ‘theoloog in residence’. Ik bezoek het Stadion (de Bunnik Side van FC Utrecht), de Tweede Kamer, het Theater, een Bank, een Kerk, de Bijlmer, een Laboratorium voor Artificial Intelligence, een Psychiatrische Kliniek, Mediatraining en Schiphol.

Het is een fascinerende reis. Het trekt mij de tijd in: ik sta midden in de kracht, de dromen, de impasses en de angsten van mijn cultuur. Dat is al een eerste les. Ik ben niet alleen een gedistantieerde chroniquer of academische flaneur. Ik ben ook tijdgenoot. Het is mijn tijd waar dit over gaat. Het trekt mij ook de complexiteit in. Dat voedt mij. Theologie wordt rijper, breder en dieper in contact met deze plekken. En ook: ik kan dit. Ik ben gevormd als interdisciplinair academisch denker. Ik kan me verhouden tot al deze plekken en mensen (contactueel, cultureel en intellectueel). Ik kan taal en tradities ter plekke volgen, begrijpen, eraan meedoen. En ik heb ook eigen bronnen uit mijn theologische traditie over die plekken (over sport, technologie, theater, psychiatrie, geloof, nihilisme). Daardoor kan ik taal toevoegen. Theologische taal gaat immers over dezelfde werkelijkheid en heeft een eigen perspectief daarop. Ik merk hoezeer mijn gespreksgenoten die combinatie waarderen: kunnen luisteren en inleven, een eigen perspectief op die werkelijkheid dialogisch kunnen inbrengen en een religieuze dimensie in die praktijken kunnen ontsluiten. Ik stel het beste uit mijn theologische traditie beschikbaar.

Het maakt me ook bescheiden en het ontregelt me soms. Een dag optrekken met iemand van de Bunnik Side van FC Utrecht, met een ontwikkelaar van AI, met een SPV’er van de ambulante crisisdienst die in ernstige crisissituaties optreedt, met een CEO van een grote bank, met een marechaussee die ook uitzettingen van uitgeprocedeerden moet doen, dat voorkomt dat ik makkelijke antwoorden zou geven, dat ik simpele etiketten gebruik in mijn theologie of in mijn prediking. Ik wil per sé geen schreeuwerige Theoloog des Vaderlands zijn, hongerig naar likes en aandacht. Theologie gedijt juist bij traagheid en komt daarna met een eigen diagnose, met eigen taal en perspectief.

Het boeiende is dat juist deze attitude van betrokkenheid, deelname en prudentie onderdeel is van mijn eigen theologische traditie. Zo ben ik gevormd. Theologie herbergt immers ook een bepaalde attitude in zich. Ik kom zelf uit een protestantse traditie die altijd getheologiseerd heeft in dialoog met haar tijd en context. Soms is ruzie gemaakt met de tijd, met de macht en met tijdgenoten. Soms is de academische theologie en de kerk even blind geweest als haar tijdgenoten. Soms heeft ze dat erkend, en heeft ze haar dwaasheid in slavernijverleden of in zwijgen over antisemtisme toegegeven. Juist dat verleden van betrokkenheid maakt dat de theoloog niet slechts langs de kant staat, registreert en analyseert, maar ook geestelijk en mentaal betrokken is op de tijd.

Ik merk dat in de gesprekken die ik heb ter plekke dat gewaardeerd wordt. Wij leven in een tijd van zowel mythische raakbaarheid, ook raakbaar vor duistere mythes, als van onderhuidse ontgoocheling en angst. Daarom vragen mensen naar mijn mening, naar Geestkracht en naar perspectief, en niet slechts naar diagnose. Ik ben blij dat ik onderdeel ben van een discipline die daar dialogisch en constructief op in kan gaan. De academische vorming, de geestelijke traditie en de culturele betrokkenheid maken mij een gesprekspartner die de vragen van tijdgenoten begrijpt, aankan en doordenkt en die ook een theologisch en geestelijk perspectief daarop voorstelt. Dat geeft fascinerende, wederzijds inspirerende ontmoetingen.

Dr. Kees van Ekris – Theoloog des Vaderlands 2023-2024